نقش سامانه اعتبارسنجی مرآت در اعطای تسهیلات
اعتبارسنجی و کاربرد آن در حوزه‌های مالی، حدود یک قرن است که در دنیای غرب رواج داشته و بسیاری از موسسات مالی و اعتباری از آن برای ارزیابی مشتریان خود استفاده می‌کنند. اما این مقوله در ایران فرآیندی نوپا است که روز به روز بر اهمیت استفاده از آن افزوده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری فارس، شرکت دانش‌بنیان پارت یکی از موفق‌ترین شرکت‌هایی است که توانسته با طراحی و ساخت سامانه اعتبارسنجی مرآت، خدماتی نوین در راستای برخورداری از تسهیلات به ایرانیان ارائه نماید.
طی مصاحبه‌ای که این خبرگزاری (فارس) با دکتر علی رسولی‌زاده، مدیریت عامل شرکت پارت، صورت داده است، به جزئیاتی درخصوص اعتبارسنجی، نقش سامانه مرآت در اعتبارسنجی و جایگاه آن در کشور اشاره شده که مهم‌ترین محورهای این گفتگو در ادامه ذکر می‌گردد.
تعریف اعتبارسنجی و کاربردهای آن
طبق سخنان آقای رسولی‌زاده، اعتبارسنجی فرآیندی است که در آن میزان اعتبار مشتریان (خوش‌حسابی و یا بدحسابی) از سوی بانک‌ها و سایر موسسات مالی و اعتباری سنجیده می‌شود. اعتبارسنجی، تجمیعی از بررسی رفتارهای اعتباری، اطلاعات شغلی و درآمدی مشتری می‌باشد. این فرآیند فقط در رویه‌های بانکی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد بلکه از آن در موارد بسیار دیگری همچون صدور کارت‌های اعتباری، خریدهای اقساطی و نسیه و رهن و اجاره خانه استفاده می‌شود.
تفاوت رتبه‌بندی اعتباری و اعتبارسنجی
رتبه‌بندی اعتباری و اعتبارسنجی هر دو متدها و روش‌هایی هستند که برای اندازه‌گیری احتمال نکول اقساط از سوی مستریان استفاده می‌شوند اما نوع مشتریان در این دو روش متفاوت است. از رتبه‌بندی اعتباری برای ارزیابی شرکت‌ها و کشورها استفاده می‌شود و اعتبارسنجی برای ارزیابی افراد حقیقی مورد استفاده واقع می‌گردد. خروجی رتبه‌بندی اعتباری، گزارش اعتباری مشتمل بر جزئیات عملیاتی و مالی است در صورتی که در اعتبارسنجی، خروجی تنها یک عدد و تحت عنوان امتیاز اعتباری است.
معمولاً اخذ گزارش رتبه‌بندی اعتباری پیچیده‌تر بوده و مدت زمان بیشتری به طول می‌انجامد در صورتی که نتیجه اعتبارسنجی بسیار سریع‌تر حاصل می‌گردد.
جایگاه اعتبارسنجی در ایران و جهان
همان‌طور که پیشتر نیز ذکر گردید قدمت اعتبارسنجی در جهان پیشینه‌ای صد ساله دارد و هم‌اکنون شرکت‌ها و نهادهای بزرگ و معتبری همچون اکسپرین، ترنس یونیون و اکوئیفکس در کل دنیا وجود دارند که خدمات اعتبارسنجی ارائه می‌دهند. ولیکن اعتبارسنجی در ایران سابقه‌ای کمتر از یک دهه دارد و چزء مقوله‌های نوپا محسوب می‌شود.
کدام نهادها از اعتبارسنجی استفاده می‌نمایند؟
در حال حاضر برخی از بانک‌های کشور از جمله بانک قرض‌الحسنۀ رسالت، بانک ملت و بانک اقتصاد نوین از اعتبارسنجی برای تسهیلات‌دهی به مشتریان خود استفاده می‌نمایند. همچنین، برخی از شرکت‌هایی که در زمینه ارائه کارت اعتباری و یا فروش اقساطی انواع لوازم و تجهیزات فعالیت می‌کنند از اعتبارسنجی داخلی استفاده می‌کنند.
اعتبارسنجی چک نیز از مهم‌ترین مفاد قانون جدید صدور چک است که تمهیدات موردنیاز برای به‌کارگیری آن درنظر گرفته شده و به زودی اجرائی خواهد شد.
موانع پیش روی موسسات اعتبارسنجی در ایران
عمده موانع مهم پیش روی موسسات اعتبارسنجی در ایران، حجم بسیار زیاد داده‌ها است که مورد پردازش قرار نگرفته و طبقه‌بندی نشده است. همچنین افراد نگرانی‌های بسیاری درخصوص افشای اطلاعات شخصی و مالی خود دارند که از این لحاظ باید به ایشان به روشی درست اطمینان خاطر داده شود که از اطلاعات سوءاستفاده نخواهد شد تا بتوان مشارکت مردم را در این خصوص بالا برد.
هدف از طراحی و پیاده‌سازی سامانه مرآت
به گفته مدیرعامل شرکت پارت، توجه به نیاز روزافزون بانک‌ها و موسسات مالی به اعتبارسنجی و نیز جلوگیری از ایجاد ریسک‌های اعتباری، اندیشه طراحی سامانه‌ای جامع و کاربردی، زمینه‌ساز ایجاد سامانه مرآت شد. سامانه اعتبارسنجی مرآت در سال 1396 با تلاش متخصصان شرکت دانش‌بنیان پارت طراحی شد که در ابتدا برای اعتبارسنجی متقاضیان حقیقی و به صورت انفرادی استفاده می‌شد اما از حدود دو سال پیش، «اعتبارسنجی گروهی» نیز به خدمات این سامانه افزوده شده است. اعتبارسنجی گروهی، به‌مثابه اقدامی نو، با تاثیرگذاری بسیار و تسهیل فرآیند اعتبارسنجی آغاز شده است. همان‌طور که از نامش پیداست، اعتبارسنجی گروهی شیوه‌ای است که در آن تعداد زیادی از متقاضیان، هم‌زمان، اعتبارسنجی می‌شوند. در اعتبارسنجی گروهی ارگان‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی، اطلاعات کارمندان خود را به‌صورت تجمیعی برای اعتبارسنجی و دریافت تسهیلات در اختیار سامانه مرآت قرار می‌دهند.
لازم به ذکر است در حال حاضر، خدمات سامانه اعتبارسنجی مرآت در همه استان‌های کشور در دسترس است و تاکنون بیش از 2 میلیون و 500 هزار نفر از مشتریان با کمک این سامانه اعتبارسنجی شده‌اند و در مجموع، تسهیلاتی بالغ بر30هزار میلیارد ریال به مشتریان اعطا شده است. شایان ذکر است که تعداد افرادی که برای دریافت تسهیلات در بازه‌های زمانی مختلف از طریق این سامانه اعتبارسنجی شده‌اند و سطح اعتباری‌شان بهبود یافته رو به افزایش است.
دقت عملیات اعتبارسنجی در سامانه مرآت
طبق سخنان آقای رسولی‌زاده، فرآیند اعتبارسنجی سامانه مرآت شامل سه مرحله نظارت‌های انسانی و سیستمی است که احتمال بروز خطا را بسیار ناچیز می‌کند. البته امکان بروز خطا همیشه وجود دارد و تلاشی همیشگی برای بهبود فرآیندها و نظارت‌ها در حال برنامه‌ریزی و اجرا است.
گزارش‌های اداره اعتبارات بانک قرض‌الحسنه رسالت حاکی از کاهش چشمگیر معوقات و مطالبات غیرجاری تسهیلاتی است که با استفاده از گزارشات اعتبارسنجی سامانه مرآت به متقاضیان واگذار شده و تنها 0.2 درصد از تسهیلات به صورت معوق و غیرجاری بوده است و احتمال عدم بازپرداخت تسهیلات نیز صفر است. در نظام بانکی، این مبالغ، اعداد بسیار اندکی محسوب می‌شوند.
تمایز و مزیت سامانه مرآت نسبت به سایر سامانه‌های اعتبارسنجی
مزیت و برتری سامانه مرآت در مقایسه با سایر شرکت‌ها و سامانه‌های اعتبارسنجی همچون شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایران، رتبه‌بندی اعتباری آیس و میزانتو، در موارد ذیل است:
- سامانه مرآت می‌تواند حجم زیادی از پرونده‌ها را در کمترین زمان، با اختصاص کمترین هزینه و دقت خوب اعتبارسنجی کند.
- نتایج ارائه شده از سوی سامانه مرآت با استانداردهای جهانی مطابقت دارد و این سامانه از تکنیک‌های آماری و الگوریتم‌های هوش مصنوعی بهره می‌گیرد.
- پیش‌بینی میزان عدم پرداخت تسهیلات نیز از دیگر مزیت‌های سامانه اعتبارسجی مرآت است.
اهداف و برنامه‌های آتی سامانه مرآت
مرآت در تلاش است تا خدمات خود را در اختیار سایر بانک‌ها و نهادهای مالی و اعتباری قرار دهد تا علاوه بر ایجاد فضای امن و کم‌ریسک برای مدیران، مردم نیز به راحتی و در کمترین زمان ممکن بتوانند از خدمات نهادهای مالی و غیرمالی بهره‌مند گردند. هدف دیگر سامانه مرآت، کاهش ریسک اعتباری سازمان‌ها و ایجاد فرهنگ خوش‌حسابی در کشور است. اعتبارسنجی می‌تواند در حوزه صدور کارت‌های اعتباری و موسسه‌هایی که در حوزه فروش اقساطی یا اجاره املاک و مستغلات فعالیت می‌کنند نیز تحول بزرگی ایجاد کند.