نحوه استعلام چک برگشتی به منظور سنجش اعتبار صادرکننده آن
در نسل جدید چک‌ها که به چک‌های صیادی معروف هستند، هر برگ چک دارای شناسه است که با استفاده از آن امکان استعلام چک برگشتی صادرکننده وجود دارد.
نحوه استعلام چک برگشتی
با تصویب آخرین اصلاحات «قانون صدور چک» تحت عنوان «قانون اصلاح قانون صدور چک» در آبان ماه سال ۱۳۹۷ توسط مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و ابلاغ آن به بانک مرکزی و با بوجود آمدن نسل جدید چک‌ها با نام چک‌های صیادی، تحول مثبتی در جهت روشن شدن سابقه مراودات مالی صادرکننده چک و استعلام چک برگشتی ایجاد شده است.
در ماده ۶ قانون صدور چک آمده است: بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک موسوم به صیاد نزد بانک مرکزی اقدام نمایند. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، حسب مورد نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده (۵) «قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها مصوب ۱۳۸۶/۴/۵» یا رتبه بندی اعتباری از مؤسسات موضوع بند (۲۱) ماده (۱) «قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۴/۹/۱» اقدام نموده است و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شناسه یکتا و مدت اعتبار اختصاص می‌دهد.
حداکثر مدت اعتبار چک از زمان دریافت دسته چک سه سال است و چک‌هایی که تاریخ مندرج در آن‌ها پس از مدت اعتبار باشد، مشمول این قانون نمی‌شوند. ضوابط این ماده از جمله شرایط دریافت دسته چک، نحوه محاسبه سقف اعتبار و موارد مندرج در برگه چک مانند هویت صاحب حساب مطابق دستورالعملی است که ظرف مدت یک‌سال پس از لازم‌الاجراء شدن این قانون توسط بانک مرکزی تهیه می‌شود و به تصویب شورای پول و اعتبار می‌رسد.
طبق آنچه در ماده فوق آمده است و همچنین بخشنامه ابلاغی توسط بانک مرکزی، در دسته چک‌های جدید، هر برگه چک دارای شناسه منحصر به فرد است، همچنین لازم است تمامی امور در ارتباط با صدور و تخصیص دسته چک و گردش و وصول چک در سامانه صیاد ثبت شود تا در آینده با وارد کردن شناسه هر برگه، چک قابل پیگیری باشد.
از این پس افراد می‌توانند در هنگام دریافت چک از صادر کننده، با داشتن شناسه ۱۶ رقمی برگه چک، نسبت به اطلاع از سابقه فرد صادر کننده و استعلام چک‌های برگشتی مربوط به او و میزان مبلغ آن‌ها اطلاع حاصل نمایند.
استعلام چک برگشتی از طریق پیامک
طبق اطلاعیه منتشر شده توسط بانک مرکزی، افراد می‌توانند با ارسال شناسه ۱۶ رقمی برگه چک به شماره ۷۰۱۷۰۱ در قالب یک پیامک، از اعتبار و سابقه صادر کننده مطلع شوند. لازم است پیامک به صورت زیر و بدون هیچ گونه کاراکتر اضافه نظیر خط تیره و نقطه به شماره فوق ارسال شود: شناسه ۱۶ رقمی *۱*۱.
همچنین در ادامه اطلاعیه بانک مرکزی آمده که هزینه هر استعلام موفق (در زمان نگارش این مقاله) ۳۵۰۰ ریال است. به علاوه از هر شماره تلفن همراه تنها انجام چهار استعلام در طول روز امکان پذیر است. در رابطه با حساب‌های مشترک نیز، وضعیت اعلام شده مربوط به فردی است که بیشترین چک برگشتی با بیشترین مبلغ را دارد.
پاسخ پیامک استعلام سابقه صادرکننده به صورت یک رنگ به شماره استعلام گیرنده ارسال می‌شود و هر رنگ به ترتیب زیر مفهوم خاصی را به خود اختصاص می‌دهد:
- وضعیت سفید، صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.
- وضعیت زرد، صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت نارنجی، صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت قهوه‌ای، صادرکننده چک دارای پنج الی ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت قرمز، صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بالغ بر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
اپلیکیشن استعلام چک برگشتی
به منظور تسهیل استفاده از سامانه پیامکی بانک مرکزی برای استعلام سابقه چک برگشتی، اپلیکیشن‌های مختلفی نیز تولید شده است که با محیط گرافیکی و کاربرپسند این امکان را ایجاد می‌کنند تا کاربر به جای ارسال مستقیم پیامک با رعایت فرمت مورد نظر بانک مرکزی، از طریق آن‌ها و تنها با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی برگه چک در محیط برنامه از سابقه صادر کننده چک، به همان شیوه تقسیم‌بندی بر اساس رنگ‌های مختلف که شرح آن داده شد، مطلع شوند. اپلیکیشن‌های رایگان چک‌نما و چک‌سام از نمونه‌هایی هستند که امکان استعلام سابقه چک را برای کاربران فراهم می‌نمایند.
استعلام چک‌های برگشتی یا سرقتی از طریق وب‌سایت
علاوه بر روش‌های اشاره شده استعلام چک برگشتی، متقاضیان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت ساد۲۴ و وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی برگه چک نیز اطمینان حاصل نمایند که گزارش مفقودی یا سرقتی در مورد چکی که در دست دارند، وجود ندارد.