ضرورت ساماندهی حساب های بانکی به منظور نیل به شفافیت اقتصادی
یک سالی می‌شود که دستور ساماندهی حساب های بانکی بی‌هویت از سوی رئیس کل بانک مرکزی صادر شده است. پس از گسترش حساب های بانکی و استفاده روزافزون مردم از کارت‌های بانکی برای انجام معاملات، تشخیص هویت صاحبان حساب‌ها موردتوجه قرار گرفته است که در همین راستا، از اواخر سال 1395، تحلیل، تولید و توسعه سامانه نظام هویت سنجی اطلاعات مشتریان بانکی موسوم به نهاب در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت.
در واقع، این سامانه با اتصال به داده‌های سازمان ثبت احوال، ثبت اسناد و اطلاعات بانک‌های تجاری، امکان اعتبار سنجی مشتریان را فراهم می‌کند. در ادامه این فرآیند، بانک مرکزی وظیفه بروز رسانی این سامانه به‌صورت مدام را در آذر 1397 به بانک‌ها و مؤسسات غیر بانکی ابلاغ کرده و در نهایت، پایان فرصت بانک‌ها برای این بروز رسانی اردیبهشت 1397 اعلام شد و بانک مرکزی در این ماه بخش‌نامه مسدود کردن حساب های فاقد اطلاعات هویتی کامل را صادر می‌کند.
آغاز فرآیند پالایش حساب‌های بانکی
ماه گذشته، هادی‌خانی، مدیرکل دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی با اشاره به اینکه ۵۰۰ میلیون فقره حساب بانکی در کشور وجود دارد، گفت: مشخص نیست این حساب های بانکی با چه هدفی و توسط چه افرادی استفاده می شود. وی در پاسخ به اقدامات انجام شده درخصوص ساماندهی ۵۰۰ میلیون حساب بانکی در کشور افزود: در حال رایزنی هستیم تا اعتبارسنجی صاحبان حساب توسط بانک‌ها انجام شود. براساس مقرراتی که درخصوص اعتبارسنجی در کشور داریم این موضوع پیگیری خواهد شد.
هادی‌خانی ادامه داد: بانک مرکزی سامانه ای برای این موضوع راه اندازی کرده و صاحبان حساب متناسب با نوع فعالیت‌شان اعتبارسنجی شده و متناسب با آن حساب‌شان رصد می شود. بر این اساس، اگر این حساب‌ها خارج از اعتبار لحاظ شده و گردش مالی داشته باشند؛ جزو دسته با ریسک بالای پولشویی یا فرار مالیاتی قرار می‌گیرند. وی اضافه کرد: پیش‌بینی می‌شود تعداد حساب‌های بانکی اجاره‌ای کم نباشد و تلاش می‌کنیم با دسترسی به ریز داده‌ها با کمک بانک مرکزی این موضوع را به دقت رصد نموده و موارد تخلف به قوه قضاییه ارایه شود.
اهمیت ساماندهی حساب‌های بانکی برای اقتصاد
آلبرت بغزیان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره اهمیت و اولویت‌های ساماندهی حساب‌های بانکی می‌گوید: عدم ارائه اطلاعات دقیق و شفاف درآمدی، همواره یک عادت طولانی‌مدت بوده و این روال امروزه نیز ادامه دارد. در سال‌های گذشته، بانک مرکزی بارها بر ضرورت ثبت اطلاعات دقیق حساب‌های بانکی تاکید داشته و حتی از بانک‌ها خواسته تکلیف حساب‌های بانکی متروکه را روشن کنند، اما در عرصه عمل هیچ اتفاقی نمی‌افتد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: وقتی برای مدتی طولانی حساب‌ها پالایش نشود، یعنی تعداد زیادی از حساب‌های بانکی مربوط به متوفی یا حساب‌هایی که سال‌هاست کسی به آنها سر نزده؛ همچنان جزو آمار به حساب می‌آیند و بخشی از این آمار عجیب به دلیل پالایش نشدن اطلاعات حساب‌هاست.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: هیچ محدودیتی برای باز کردن حساب‌های جدید برای افراد وجود ندارد و در بسیاری از مواقع دریافت یک مبلغ، گرفتن تسهیلات یا بسیاری از مسائل کوتاه مدت دلیلی برای گشایش حساب شده و وقتی علت ابتدایی باز کردن حساب از بین رفته، عملا این حساب‌ها کارایی خاصی نداشته‌اند. همچنین رواج برخی پنهان‌کاری‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران، می‌تواند عاملی برای افزایش تعداد حساب‌ها باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره راهکار از میان بردن یا نظم دهی به شرایط موجود، خاطرنشان کرد: جایی که شفافیت نباشد، قطعا آمارهای متناقض، دور زدن قانون یا فرار مالیاتی نیز به چشم خواهد خورد. در فضای شفاف اگر فردی مشخص کند از کجا درآمد دارد، مشخص می‌شود که چه کسی درآمد سالم دارد و چه کسی راه خلاف رفته است. جز مشکلات کوتاه‌مدتی که می‌توان آنها را با چند طرح اجرایی مدون حل نمود؛ برای برطرف کردن سایر مشکلات، راهی جز حرکت به سمت شفافیت نداریم.