بهبود جایگاه ایران در رتبه بندی تجارت الکترونیک
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، آنکتاد، تازه‌ترین گزارش شاخص تجارت الکترونیک کسب‌وکار به مصرف‌کننده در سال ۲۰۱۹ را منتشر کرد. در این گزارش، جمهوری اسلامی ایران با هفت پله صعود نسبت به سال قبل، جایگاه ۴۲ را در میان ۱۵۲ کشور، بالاتر از کشورهای قطر و عربستان سعودی، کسب کرده است. در این رتبه بندی جهانی کشورهای قاره اروپا بیشترین سهم را در میان ۱۰رتبه برتر در کنار دو کشور سنگاپور و استرالیا، بدست آورده‌اند.
براساس گزارش آنکتاد، رتبه‌های برتر اقتصادهای درحال توسعه عمدتا در اختیار کشورهای آسیایی است؛ کشورهایی که اکثر آنها جزو گروه اقتصادهای بالاتر از درآمد متوسط و بالا قرار دارند. اقتصاد کشور هلند مانند سال قبل، بیشترین آمادگی را برای بهره‌مندی از منافع تجارت الکترونیک در میان سایر کشورها دارا می‌باشد. در انتهای این رتبه‌بندی جهانی، اکثرا کشورهایی با اقتصاد کمتر توسعه‌یافته قرارگرفته‌اند.
در گزارش این نهاد بین‌المللی، می‌توان به شکاف عمیق سطح آمادگی کشورهایی که بالاترین و پایین‌ترین میزان آمادگی را برای ایجاد نظم اقتصاد دیجیتال دارند، پی برد. طبق این گزارش، شاخص تجارت الکترونیک کسب‌وکار به مصرف‌کننده یا به اصطلاح «بی‌توسی» این نهاد بین‌المللی، سطح آمادگی کشورها در حمایت از خریدهای آنلاین را مورد بررسی قرار می‌دهد. نمرات این شاخص بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از ۱۵۲ کشور جهان محاسبه شده و چهار معیار جزئی‌تر؛ مالکیت حساب در نهادهای مالی یا ارائه‌کنندگان خدمات پولی موبایلی با استفاده از آمارهای بانک‌جهانی، استفاده اشخاص از اینترنت به‌عنوان درصدی از جمعیت کشورها از منبع اتحادیه بین‌المللی ارتباطات، شاخص قابلیت‌اتکای ارسال مرسوله‌ها و در نهایت میزان امنیت سرورهای اینترنتی، را شامل می‌شود.
جایگاه ایران در شاخص تجارت الکترونیک
از نکات قابل توجه در این گزارش، جایگاه کشور جمهوری اسلامی ایران در شاخص تجارت الکترونیک است. به گزارش آنکتاد در میان ۱۵۲ کشور، ایران در رتبه ۴۲ این شاخص قرار دارد، رتبه‌ای که نسبت به جایگاه ۴۹ سال گذشته هفت پله جهش داشته است. بر اساس آمارهای سال ۲۰۱۸، حدودا ۷۰% از جمعیت کشور ایران در آن سال جزو کاربران اینترنت بودند و بیش از ۹۴% از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور نیز در نهادهای مالی دارای حساب بودند. در این گزارش کشور ایران نمره ۵۶ برای امنیت سرورهای اینترنتی بدست آورده و ایمنی اتکای ارسال مرسوله‌ها نمره ۸۸ به خود گرفته است. همچنین، با توجه به وضعیت معیارها، نمره 76.9 واحدی برای شاخص کلی تجارت الکترونیک کشور ایران به‌دست آمده است، نمره‌ای که نسبت به گزارش قبل افزایش 1.1 واحدی را بیان می‌کند.
طبق گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، تجارت الکترونیک برای مصرف‌کنندگان، انتخاب‌هایی بیشتر با قیمت‌های پایین‌تر را در خریدها فراهم می‌سازد. آمارهای سال ۲۰۱۷ حکایت از آن داشت که 1.3 میلیون نفر معادل با یک‌چهارم جمعیت بالای ۱۵ سال جهان، خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام داده‌اند که این آمار افزایش ۱۲% را نسبت به سال ۲۰۱۶ دارا است. با این حال، سهمی از جمعیت جهان که خرید اینترنتی می‌کنند در کشورهای کم‌درآمد به مقدار قابل ملاحظه‌ای پایین است. این امر نشان می‌دهد فارغ از اتصال به اینترنت، تا چه حد آمادگی‌های لازم برای استفاده از مزایای تجارت الکترونیک در کشورها اهمیت دارد.
کشورهای توسعه یافته دارای بهترین عملکرد
بر اساس آمارهای این سازمان بین‌المللی، در کشورهای اروپایی دانمارک، آلمان، هلند، نروژ، سوئد و انگلیس بیش از ۸۰% از کاربران اینترنت، خریدهای خود را به‌صورت اینترنتی و آنلاین انجام می‌دهند. در مقابل این کشورهای توسعه یافته، در بیش از ۱۲ کشور با اقتصاد کم‌درآمد، کمتر از ۱۰% استفاده کنندگان اینترنت، از خریدهای آنلاین استفاده می‌کنند. در رتبه‌بندی امسال نیز، مشابه شاخص سال ۲۰۱۸، کشور هلند توانسته است بهترین عملکرد را در آمادگی از استفاده مزایای تجارت الکترونیک به ثبت برساند. در میان ۱۰ رتبه برتر شاخص امسال، نام هشت کشور اروپایی به چشم می‌خورد که مقدار شاخص این کشورها بسیار به هم نزدیک بوده و بین رتبه‌های یک تا ۱۰ اختلاف تنها پنج امتیازی وجود دارد. پس از هلند در رتبه اول، سوئیس و سنگاپور به ترتیب در رده‌های دوم و سوم جای گرفته‌اند.
در این گزارش، نسبت به سال گذشته برخی تغییرات در ۱۰ رتبه اول صورت گرفته است. بر این اساس، سه کشور ایسلند، نیوزیلند و سوئد، نسبت به پارسال، جایگاه خود را در میان ۱۰ رتبه برتر از دست داده و جایگاه خود را به فنلاند، آلمان و استرالیا سپرده‌اند. علاوه براین سه کشور باقی مانده از رتبه‌بندی سال گذشته، عمدتا به خاطر تضعیف امنیت سرورها و ایمنی اتکای مرسوله‌های پستی، کاهش قابل ملاحظه‌ای را در امتیاز خود کسب نموده‌اند. این کاهش نمره برای کشور ایسلند که ایمنی اتکای مرسوله‌های پستی‌اش به‌طور چشمگیری دچار افت شده و سوئد که جمعیت کاربران اینترنتش، کاهش قابل‌توجهی داشته است، محسوس‌تر بوده است.
کشورهای آسیایی در صدر اقتصادهای در حال توسعه
طبق گزارش آنکتاد، بیشترین رتبه‌های برتر اقتصادهای درحال‌توسعه، توسط کشورهای آسیایی که اکثر آنها جزو اقتصادهایی با درآمد بالا و متوسط به بالا هستند، اشغال شده است. بر خلاف ۱۰ رتبه برتر، نمرات شاخص برای اقتصادهای در حال توسعه برتر، طیف گسترده‌تری را دارند و میان رتبه اول این گروه از کشورها، که سنگاپور است و رتبه دهم، که ترکیه می‌باشد، اختلاف ۲۳ امتیازی وجود دارد.
نسبت به شاخص سال ۲۰۱۸، فقط یک تغییر میان ده کشور برتر اقتصادهای درحال‌توسعه رخ داده است و کشور شیلی جای خود را در رده هفتم به کشور قطر داده است. افزایش استفاده از اینترنت را می‌توان یکی از عوامل بهبود رتبه قطر درنظر گرفت. براین اساس، طبق آمارهای وزارت حمل‌ونقل و ارتباطات کشور قطر، حدود 99.7% از جمعیت کشور قطر آنلاین هستند. در سایر شاخص‌ها، اقتصادهای حوزه خلیج فارس وضعیتی نامناسب‌تر نسبت به دیگر کشورهای برتر اقتصادهای درحال‌توسعه دارند. این نکته قابل ذکر است که در سال‌های اخیر دولت این کشورها، تلاش‌های متمرکزی برای تقویت زیرساخت‌های تجارت الکترونیک خود داشته‌اند.
در انتهای این رتبه‌بندی کشورهایی که عمدتا در گروه اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته قراردارند، دارای کمترین آمادگی برای استفاده و بهره‌مندی از مزایای تجارت الکترونیک هستند. طبق این آمار در میان ۲۰ کشوری که کمترین امتیاز آمادگی برای استفاده از مزایای تجارت الکترونیک را دارند، ۱۸ کشور را گروه اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته تشکیل می‌دهند.
