اهمیت اعتبارسنجی در شروط بانک‌ها به منظور پرداخت تسهیلات
حیدر مستخدمین حسینی، معاون پیشین بانک مرکزی گفت: نظام اعتبارسنجی مشتریان بانکی برای سالیان متمادی در کشور‌های پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ این درحالی است که سختگیری بانک‌ها روی این موضوع اتفاقی خوب و به نفع اقتصاد کشور می‌باشد. به گفته وی بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات خرد، شرایط تازه‌ای برای متقاضیان ایجاد کرده‌اند.
بانک مرکزی از اواخر سال گذشته به دنبال اجرای طرح‌های مختلفی بوده است تا با اجرای آنها بتواند هویت مشتریان، گردش مالی حسابهای بانکی و سوابق دریافت‌ها و پرداخت‌هایشان را شفاف نماید. اگرچه بانک مرکزی هدف از این کار را جلوگیری از فساد اقتصادی و همین‌طور کنترل پدیده چک‌های برگشتی اعلام نموده است؛ اما بانک‌ها با استفاده از این فرصت، اقدام به اعتبارسنجی مشتریان خود نمودده‌اند.
به گفته مستخدمین حسینی معاون پیشین بانک مرکزی تا قبل از استفاده از نظام اعتبارسنجی، بانک‌هایی که وام‌هایشان را براساس اعتماد به مشتریان پرداخت می‌کردند، ضربات هنگفتی از بدهی سنگین مشتریان خود دریافت نموده‌اند. اگرچه عمده این بدهی‌ها مربوط به دانه‌درشت‌ها بوده است؛ اما مشتریان بدحساب آن‌قدر چشم بانکی‌ها را ترسانده‌اند که دامنه این اقدامات به مشتریان خرد نیز برسد.
سیاهه شرط و شروط بانک‌ها برای وام
با افزایش قیمت‌ها، قدرت خرید وام‌های خرد بانکی کاهش داشته است و این وام‌ها دیگر مانند سابق جذاب نخواهند بود. گویا نه مشتریان امیدی به دریافت وام دارند و نه بانک‌ها رغبتی از خود نشان میدهند. با این حال، بانک‌ها نیز دیگر حاضر نیستند به مشتریان بدحساب وام بدهند. اخیراً بانک‌ها برای پرداخت وام، مواردی چون گردش مالی حسابهای بانکی، سابقه پرداخت اقساط، معوقات و تاخیر در بازپرداخت اقساط پیشین را مورد بررسی قرار میدهند.
بدحساب‌ها در نظام مالی جهان جایی ندارند
اصل اعتبارسنجی، به عنوان یک اصل حاکم در نظام بانکداری می‌باشد که برمبنای آن هر مشتری برحسب اهلیت، فعالیت و دریافت تسهیلات رتبه‌بندی شده و امتیاز دریافت می‌کند. مشتری بر مبنای این امتیاز می‌تواند از تسهیلات بعدی نیز استفاده کند. این نظام در اصطلاح اعتبارسنجی نامیده می‌شود.
در نظام بانکداری جهان ۶۰۰ متغیر برای اعتبارسنجی مشتریان وجود دارد که برخی بانک‌ها سایر سوابق افراد را هم درباره پایبندی‌شان به قانون درنظر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، در برخی بانک‌های اروپایی حتی گزارش‌های پلیس راهنمایی و رانندگی درباره قانون‌شکنی افراد ملاک قرار داده شده است یا در سایر کشور‌های جهان، حتی اگر افرادی عوارض شهرداری را پرداخت ننمایند، نمی‌توانند از شبکه بانکی وام بگیرند.
نکته قابل ذکر آن است که نه تنها در شبکه بانکی، بلکه در نظام اقتصادی جهان، رتبه‌بندی اعتباری فاکتور بسیار مهمی به شمار می‌آید به نحوی که یکی از اصول اساسی روابط اقتصادی در جامعه بین‌المللی، دارا بودن اعتبار بالا می‌باشد. به موجب نظام اعتبارسنجی، چنانچه مشتریان بدحساب باشند؛ شرکت‌های تجاری و بانک‌ها با آنها وارد معامله نمی‌شوند و حتی ممکن است افراد بدحساب یا فاسد در لیست سیاه نیز قرار بگیرند.
در ایران چنین مکانیزمی تاکنون وجود نداشته است و بدهی‌های بزرگ بانکی نیز از همین موضوع ناشی می‌شود؛ معاون پیشین بانک مرکزی معتقد است: به منظور جلوگیری از فساد، نظام اعتبارسنجی نباید در انحصار ارگان خاصی بوده ، بلکه باید موسسه‌های اعتبارسنجی و رتبه‌سنجی متعددی در ایران ایجاد شود تا ضمن جلوگیری از ایجاد انحصار، در صورت اعتراض مشتری به رتبه‌بندی خود ، بتواند این اعتراض را در موسسه‌های مستقل مورد بررسی قرار دهد و در واقع حق اعتراض برای مشتریان لحاظ گردد.