FICO

معرفی اجمالی

فیکو یکی از معروفترین موسسه‌های اعتبارسنجی و رتبه‌بندی در جهان می‌باشد. موسسه اعتبارسنجی فیکو کار خود را در حوزه ارزیابی اعتباری از اواخر سال 1950 میلادی شروع کرد؛ از آن تاریخ، ارزیابی اعتباری درخواست‌کنندگان وام توسط وام‌دهندگان به عنوان وسیله‌ای مفید و قابل اتکا به طور گسترده‌ای مورد قبول واقع شده است.

اغلب نمرات موسسات اعتبارسنجی آمریکا با استفاده از نرم‌افزاری که توسط شرکت فیکو توسعه داده شده است تولید می‌شود. در حال حاضر، از روش اعتبارسنجی فیکو به عنوان پراستفاده‌ترین روش اعتبارسنجی توسط اعتباردهندگان و وام‌دهندگان تسهیلات در آمریکا یاد می‌شود. از جمله دلایل این موضوع می توان به جهت‌دهی تقاضا به‌ سوی برنامه‌های وام، تعیین سطوح خرید تعهدات مالی دیگران، مرور مجدد اعتبار افراد، عینی‌گرایی، ثبات ، دقت وسرعت آن اشاره نمود.

نحوه نمره‌دهی اعتباری

90% از موسسات مالی برتر آمریکا از این نمره در ارزیابی ریسک مشتریان خود استفاده می‌کنند. این نمره توسط گروه Fair Isaac Corporation محاسبه می‌شود. موسسه فیکو همانند دیگر موسسات اعتباری، الگوریتم محاسبه نمره اعتبارسنجی خود را افشا نمی‌کنند؛ اما مهمترین عناصر موثر در محاسبه نمره اعتباری اشخاص توسط این شرکت شامل موارد زیر می‌باشد:

اطلاعات موارد فوق عموماً توسط دفاتر اعتباری Equifax ، Transunion و Experian تهیه می‌شود و در اختیار شرکت‌های اعتبارسنجی قرار می‌گیرد. این سه شرکت، شرکت‌های فراملیتی می‌باشند که حجم قابل توجهی از این بازار را در سطح جهان تصرف کرده‌اند و در اکثر کشورها دارای شعبه هستند. از جمله مزایای شرکت فیکو بر شرکت‌های مشابهی همچون credit karma و quizzle آن است که فیکو با توجه به هر گزارشی که از سه شرکت Transunion، Experian و Equifax دریافت می‌کند، نمره اعتباری را به صورت روزانه محاسبه می‌نماید.

نمره اعتباری اختصاصی فیکو به اشخاص یک عدد سه رقمی در بازه 300 تا 800 می‌باشد که این موضوع برای تعیین نرخ بهره اعتبار کارت‌اعتباری، وام رهن و وام خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از وام‌دهندگان بهترین نرخ وام خود را برای دارندگان نمره اعتبارسنجی 700 به بالا نگه می‌دارند. درخواست‌کنندگان وام رهن با نمره اعتبار سنجی 600 وپایین‌تر از آن، بسته به نمره خود، هم نرخ بهره و هم هزینه وام بیشتری را پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر، نمره اعتبارسنجی هر فرد، نشان‌دهنده هزینه‌ای است که در برابر وام دریافتی باید بپردازد.

نمره اعتبارسنجی بالاتر نشان دهنده ریسک کمتر است. هیچ نمره‌ای نمایش‌دهنده خوب یا بد بودن مشتری نیست. در حالی بسیاری از وام دهندگان از روش اعتبارسنجی فیکو برای رد یا قبول درخواست وام رهن و نیز تعیین نرخ بهره و هزینه‌های وام استفاده می‌کنند که هر یک از آنها از استراتژی خاص خود را در این زمینه پیروی می‌کنند. به عنوان نمونه سطح ریسک قابل قبول برای یک محصول اعتباری به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم این موضوع از آن یاد می‌شود. بنابراین، حد نمره برای تصمیم‌گیری برای تمامی اعتبار‌دهندگان یکسان نیست. جدول زیر راهنمای عمومی مناسبی برای حدود نمره اعتبار سنجی در مدل فیکو است:

نمره فیکو	ارزیابی عملکرد
730 به بالا	اعتبار عالی
700 الی 729	اعتبار خوب
670 الی 699	بررسی پرونده اعتباری متقاضی
585 الی 669	اعتبار محدود
585 به پایین	ریسک بالا

موارد موثر در نمره‌دهی

این نمره بر مبنای گزارشات اعتباری تهیه می‌شود. اطلاعات گزارشات اعتباری در پنج کلاس در نظر گرفته می‌شود که عبارت است از:

درجه اهمیت هریک از موارد فوق در جدول ذیل آمده است:

ردیف	موارد موثر در نمره‌دهی فیکو	میزان اهمیت
1	تاریخچه پرداخت‌ها	35%
2	میزان بدهی‌ها	30%
3	میزان زمان داشتن سابقه اعتباری	15%
4	ترکیب اعتبارات در حال استفاده	10%
5	درخواست برای اعتبارات جدید	10%

شایان ذکر است که این اعداد برای عموم افراد می‌باشد و اگر هر شخصی یکی از موارد فوق را دارا نباشد، میزان وزن‌دهی متفاوت خواهد بود.

1- تاریخچه پرداخت‌ها

در گام نخست برای هر موسسه مالی مهم است که بداند آیا شخص از ویژگی خوش‌حسابی برخوردار است یا خیر؟ این امر در محاسبه نمره فیکو یک وزن ۳۵ درصدی را به خود اختصاص داده است. در این زمینه موارد متعددی درنظر گرفته می‌شود که در در ادامه هریک مورد بررسی قرار می‌گیرد:

• تاریخچه بازپرداخت اعتبارات انوع حسابها شامل:

• کارت‌های اعتباری:

این مورد شامل انواع کارت‌های اعتباری مانند کارت ویزا، مستر کارت، امریکن اکسپرس و دیسکاور می‌باشد. البته شامل سایر موسساتی که کارت اعتباری صادر می‌کنند نیز می‌باشد که سهم کمتری دارند.

• حساب‌های جزئی:

شامل انواع اعتبار از فروشگاه‌ها و مکان‌های خرید می‌باشد. توضیح اینکه فروشگاه‌ها نیز کارت‌های اعتباری صادر می‌کنند؛ به گونه‌ای که شخص می‌تواند در طول یک ماه خرید نموده و در پایان ماه هزینه آن را بپردازد.

• اقساط وام:

شامل وام‌هایی می‌باشد که شخص باید اقساط آن را مانند وام ماشین به طور منظم بپردازد.

• حساب‌های شرکتی مالی:

بعضی از شرکت‌ها به متقاضیان خود وام بدون وثیقه ارائه می‌کنند. این دسته از موسسات بیشتر برای کسانی مناسب هستند که از هرگونه اخذ وام از طریق موسسات مالی متداول همچون بانک‌ها محرومند. به طور معمول، اولین وام اخذ شده از این موسسات در نمره اعتباری اشخاص تاثیر زیادی ندارد ولی هر چه قدر که تعداد وام‌های گرفته شده از این موسسات بالاتر رود، یک امتیاز منفی بالایی در نمره اعتباری محسوب می‌شود.

• گزارشات عمومی و موارد نزدیک به تخلفات مالی:

این بخش امتیاز منفی برای یک نمره اعتباری محسوب می‌شود و شامل اطلاعات زیر می‌باشد:

• کلاهبرداری مالی:

عموماً ۷ الی ۱۰ سال در گزارشات اعتباری اشخاص باقی می‌ماند. این موضوع بستگی به نوع کلاهبرداری دارد.

• تعداد اجرائیه‌های سند رهنی:

به معنی فروش زودهنگام اجباری دارایی هنگامی که شخص توانایی در بازپرداخت اقساط را از دست بدهد.

• تعداد دعوی قضایی:

منظور آن است که شخص چه میزان مورد شکایت برای خسارت‌دهی قرار گرفته است.

• تعداد استفاده از حق حبس علیه اشخاص:

این مورد بیشتر برای تجار و بازرگانان در نظر گرفته می‌شود. حق حبس یعنی اختیاری که برای هر یک از طرفین قرارداد وجود دارد که بر اساس آن حق دارند اجرای تعهد خود را موکول به اجرای تعهد دیگری کنند. برای مثال: در عقد بیع، خریدار می‌تواند پرداخت پول را به دریافت کالا منوط کرده و فروشنده نیز تحویل کالا را به تسلیم پول موکول کند. اجرای این حق به تعلیق قرارداد بدون فسخ آن منجر می‌شود؛ بنابراین هر چه که مقدار استفاده از حق حبس علیه اشخاص بالاتر باشد بدین معنی است که شخص، از اعتماد کمتری برخوردار است.

• قضاوت در دادگاه:

منظور این است که یک شخص چه میزان در دادگاه‌های قضایی محاکمه شده است.

• جزئیات در مورد دیرکرد و یا اقساط شکست خورده:

شرکت در محاسبه نمره اعتباری برای این بخش موارد زیر را در نظر می‌گیرد:

• زمان دیرکرد چه مقدار بوده است؟
• مبلغ دیرکرد چه مقدار بوده است؟
• در چه زمانی این تاخیر در بازپرداخت رخ داده است؟
• چندین دفعه این تاخیر و دیرکرد به وجود آمده است؟

• تعداد حساب‌های بدون دیرکرد:

• این مورد به عنوان یک امتیاز مثبت در محاسبه نمره اعتباری قلمداد می‌شود.

2- میزان بدهی‌ها

این بخش یک تاثیر ۳۰ درصدی در نمره اعتباری دارد. این بخش مرتبط با حساب‌های اعتباری و کارت‌های اعتباری است. هر چه قدر که میزان بدهی‌ها بیشتر باشد، احتمال دیرکرد و عدم بازپرداخت بدهی‌ها بالاتر می‌رود و به همین سبب درجه ریسک شخص بالاتر می‌رود. فاکتورهای زیر در این زمینه در نظر گرفته می‌شود:

• کل میزان اعتبار مصرف شده در همه حساب‌های اعتباری:

در تمام گزارشات اعتباری، میزان مصرف کل اعتبارات یک شخص در ماه از طریق انواع حساب‌های اعتباری و کارت‌های اعتباری موجود می‌باشد. این امر نشان‌دهنده تمایل افراد به مصرف اعتبار می‌باشد و اینکه آنها تا چه حد نیازمند اعتبار می‌باشند.

• ملاحظه میزان اعتبار خرج شده در بعضی از حساب‌های اعتباری خاص:

فیکو اعتبارات خرج شده در بعضی موارد خاص همچون کارت‌های اعتباری و حساب‌هایی که شخص ملزم به پرداخت منظم وجه به آنها می‌باشد را در نظر می‌گیرد.

• نسبت اعتبار استفاده شده به سقف اعتبار در حساب‌های گردان:

این نسبت به معنای میزان اعتبار استفاده از کل سقف اعتبار می‌باشد. هر چه قدر این نسبت بالاتر باشد منجر به نمره اعتباری کمتری می‌شود. این مورد مربوط به کارت‌های اعتباری می‌باشد.

• تعداد حساب‌های با بدهی وصول نشده:

هر چه تعداد حساب‌های با بدهی بیشتر باشد، تاثیر منفی‌تری بر نمره اعتباری دارد.

• میزان بدهی به تعویق انداخته به دوره‌های بعد در حساب‌های اعتباری:

بالا بودن این عدد به معنای عدم استطاعت مالی فرد در پرداخت بدهی‌هایش می‌باشد.

• نسبت مجموع اقساط پرداخت شده به اصل وام در وام‌های با اقساط پرداخت:

تصور کنید یک شخص برای خرید یک ماشین ۱۰ هزار دلار وام گرفته است و تنها توانسته است ۲ هزار دلار را بازپرداخت کند. این موضوع به معنای قرض ۸۰ درصدی اصل وام است. هر چه قدر شخص بتواند در طول زمان، این نسبت را با بازپرداخت منظم اقساط کمتر کند، یک نشانه خوب اعتباری برای او محسوب شده است و می‌تواند نمره اعتباری او را ارتقا دهد.

3- مدت زمان سابقه اعتباری

هر چه میزان زمان دارا بودن از سابقه اعتباری بالا باشد، نمره اعتباری بالاتر خواهد بود. در این باره سه عامل زیر درنظر گرفته می‌شود:

• بلندترین و کوتاهترین زمان حساب‌های اعتباری اشخاص و میانگین عمر همه حساب‌های اعتباری.
• میزان عمر حساب‌های اعتباری خاص همچون کارت‌های اعتباری و وامهای با بازپرداخت اقساط ثابت.
• از چه زمانی شخص استفاده از حساب‌های اعتباری خاص همچون مورد دوم را شروع کرده است.

لازم به ذکر است که میزان اهمیت این عامل در نمره اعتباری در حدود ۱۵ درصد است.

4- ترکیب اعتبارات درحال استفاده

این مورد یک وزن ۱۰ درصدی را در محاسبه نمره اعتباری شخص دارا است. در تارنمای شرکت فیکو آمده است که هدف از این مورد تشخیص میزان مدیریت اشخاص بر روی حساب‌های متفاوت است. هر میزان که تنوع و تعداد اعتبارات مورد استفاده بیشتر باشد، نشان از کارآمدی اشخاص و به تبع آن نمره اعتباری بالاتر برای آنها در قیاس با کسانی است که تعداد خطوط اعتباری کمتری را استفاده می‌کنند.

5- درخواست اعتبارات جدید

این مورد یک وزن ۱۰درصدی در محاسبه نمره اعتباری دارد. اینکه هر فرد در یک دوره زمانی معمولا ۱۲ ماهه دنبال اعتبارات جدیدی بوده باشد، به معنای نیاز او برای دریافت اعتبارات و در نتیجه بدهی بیشتر او خواهد بود. از این رو هرچه تعداد درخواست اعتبار جدید، در گزارشات اعتباری ثبت شده باشد، برای نمره اعتباری، یک نقطه منفی به حساب می‌آید. همچنین زمان‌های میان دو درخواست متوالی اعتباری نیز در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر در نظر گرفتن درخواست‌های اعتباری، تعداد کارت‌های اعتباری جدید صادر شده برای فرد نیز در نظر گرفته می‌شود.

اندازه‌گیری دقیق میزان تاثیر هریک از این پنج بخش بر اعتبارسنجی شخص دشوار است. موسسات اعتبارسنجی برای تعیین نمره اعتباری از الگوریتم بسیار پیچیده‌ای که از ترکیب شاخص‌های بسیاری تشکیل شده است، استفاده می‌نمایند. موسسات اعتبارسنجی، سوابق پرداخت‌های معوق را برای هفت سال نگهداری می‌کنند. دو بخش تاریخچه پرداخت و میزان بدهی، نزدیک به دوسوم نمره متقاضی را تشکیل می‌دهند. بنابراین بسیار مهم است که در این نواحی متقاضی عملکرد خوبی را از خود به جای بگذارد.