نظام ضمانت اعتباری بنگاه های کوچک و بزرگ

مقدمه

با توجه به به جایگاه مهمی که شرکت های کوچک و متوسط و به ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در ایجاد اشتغال، نوآوری در تولید وارتقای بهره‌وری دارند، کمک به توسعه این شرکت‌ها می‌تواند نقشی کلیدی در محقق نمودن اقتصاد مقاومتی داشته باشد. امروزه یکی از مشکلات شرکت‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان تامین مالی دانست. از آنجا که نظام های تامین مالی اغلب مبتنی بر بانک هستند و بانک‌ها برای اعطای تسهیلات نیازمند وثیقه‌هایی هستند که تامین آنها اغلب از توان شرکت ها خارج است.

با بررسی تجارب کشورهای مختلف، به نظر می‌رسد نظام ضمانت اعتباری می تواند تا حدود زیادی مشکل وثیقه را حل نموده و مانع اصلی تامین مالی آنها را از میان بردارد. در این مطالعه، دو تجربه موفق از نظام ضمانت اعتباری کشورهای ژاپن و کره‌جنوبی بررسی می‌شود و در پایان، سناریوهایی برای توسعه نظام اعتباری در حوزه دانش‌بنیان در کشور ارائه می‌گردد.

1- نظام ضمانت اعتباری بنگاه‌های کوچک و متوسط در ژاپن

نظام ضمانت اعتباری بنگاه‌های کوچک و متوسط در ژاپن دارای دو کارکرد مهم می‌باشد:

• ضمانت اعتباری:

این امکان را فراهم می‌کند تا موسسات مالی را در برابر ریسک‌های مرتبط با وام‌های ارائه شده به بنگاه‌های خرد ضمانت کنند.

• بیمه اعتباری:

شرکت تامین مالی ژاپن که با منابع عمومی تامین مالی می‌شود. اینگونه ضمانت‌های اعتباری را بیمه اتکایی می‌کند.

ترکیب کارکردهای فوق، با عنوان نظام مکمل اعتباری از آن یاد می‌شود. به منظور آشنایی بیشتر با این نظام، به بررسی«شرکت تامین مالی ژاپن»، «انجمن پایگاه داده ریسک اعتباری ژاپن» و «شرکت‌های ضمانت اعتباری» و «فدراسیون شرکت‌های ضمانت اعتباری» پرداخته می‌شود.

1-1 شرکت تامین مالی ژاپن

شرکت تاین مالی ژاپن شرکتی عمومی بوده که به طور کامل در تملک دولت قرار دارد. این شرکت به عنوان یک موسسه مالی وابسته به دولت، طیف وسیعی از خدمات را با تکیه بر ترکیب تخصص های مختلف مرتبط ارائه می‌کند. این شرکت از سه واحد کسب و کارهای کوچک و فردی، کسب و کارهای کشاورزی، جنگلداری، شیلات و مواد غذایی و بنگاه‌های کوچک و متوسط تشکیل شده است.

2-1 انجمن پایگاه داده ریسک اعتباری ژاپن

انجمن پایگاه داده ریسک اعتباری ژاپن یک سامانه عضویتی است که از شرکت‌های ضمانت گارانتی کل کشور، موسسات مالی و برخی نهادهای دیگر تشکیل شده است. پایگاه داده ریسک اعتباری، یک سیستم غیرانتفاعی است که با حق عضویت‌ها اداره می‌شود. اعضاء داده های خود را ارائه می‌کنند و بعد از پاکسازی و ادغام در پایگاه داده آن ذخیره می شود. بر مبنای پایگاه داده مذکور، انجمن پایگاه داده ریسک اعتباری ژاپن، مدل امتیازدهی که ریسک اعتباری بنگاه‌های کوچک و متوسط را محاسبه می‌کند را ساخته و کیفیت مدل امتیازدهی نیز به طور متناوب با فعالیت‌های اعتبارسنجی حفظ می‌شود.

3-1 شرکت‌های ضمانت اعتباری

شرکت‌های ضمانت اعتباری موسسات عمومی می‌باشند که در نقش ضامن به بنگاه‌های کوچک و متوسط در اخذ وامی که که برای عملیات کسب وکار مورد نیاز آنهاست کمک می‌کنند. شرکت‌های ضمانت اعتباری ذیل قانون شرکت‌ ضمانت اعتباری تاسیس می‌شوند و نقشی کلیدی در دسترسی بنگاه‌های کوچک و متوسط به منابع مالی دارند.

4-1 فدراسیون شرکت‌های ضمانت اعتباری

فدراسیون شرکت‌های ضمانت اعتباری ژاپن، سازمانی غیرانتفاعی است که فعالیت‌های آن با هدف کمک به توسعه شرکت‌های ضمانت اعتباری و در نتیجه تامین مالی روان برای شرکت‌های کوچک و متوسط است. فعالیت های این سازمان به شرح زیر می‌باشد:

• تحقیقات در راستای ارتقای کسب و کار ضمانت اعتباری.
• تحقیقات روی تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط.
• وام به شرکت‌های ضمانت اعتباری برای تقویت بنیه مالی آنها و جبرات خساراتشان.
• محاسبه، پذیرش و پرداخت هزینه مسئولیت که موسسات مالی به شرکت‌های ضمانت اعتباری پرداخت می‌کنند.
• فعالیت در حوزه کسب و کاری سازمان ضمانتی حمایت از کسب و کار.
• فعالیت به عنوان رابط میان شرکت‌های ضمانت اعتباری، شرکت تامین مالی ژاپن، موسسات مالی و سایر نهادهای وابسته.
• ارائه توصیه، گزارش و اطلاعات به وزارتخانه ها
• تبادلات اطلاعاتی و همکاری با سازمان‌های اقتصادی و مالی.

2- نظام ضمانت اعتباری بنگاه‌های کوچک و متوسط در کره جنوبی

ارزیابی ریسک اعتباری، صدور ضمانت نامه و جبران نکول، سه رکن اصلی یک نظام ضمانت اعتباری می‌باشد. بنابراین در اینجا به بررسی «صندوق ضمانت اعتباری کره» و «بانک صنعتی کره جنوبی» که به صورت تخصصی در حوزه وام‌دهی به بنگاه‌های کوچک و متوسط فعال است پرداخته می‌شود.

در بازار ضمانت اعتباری کره جنوبی سه نقش آفرین فعال هستند: صندوق ضمانت اعتباری کره، شرکت تامین مالی فناوری کره و بنیادهای ضمانت اعتباری که همگی در جدول زیر با یکدیگر مقایسه شده‌اند.

نقش آفرینان بازار ضمانت اعتباری کره جنوبی

1-2 صندوق ضمانت اعتباری کره

هدف از تاسیس این صندوق راهبریتوسعه متوازن اقتصاد ملی کره با گسترش ضمانت اعتباری برای تعهدات بنگاه های کوچک و متوسطی است که دچار فقدان وثیقه ملموس هستند. خدمات این صندوق در چهار حوزه ارائه می شود:

• ضمانت اعتباری:

خدمات ضمانت اعتباری شامل تعاملات میان سه بخش است: ضامن، بدهکار و اعتباردهنده. اگر بدهکار قصوری داشته باشد، صندوق تعهدات ضمانت شده را به جای بدهکار به موسسات مالی می‌پردازد.

• بیمه اعتباری:

این صندوق دو نوع خدمات بیمه اعتباری دارد کخه شامل خدمات بیمه صورتحساب و خدمات بیمه مطالبات می‌شود. هدف از معرفی آنها، محافظت از بنگاه‌های کوچک و متوسط در برابر واکنش‌های زنجیروار ورشکستگی ناشی از صورتحساب‌های تجاری پرداخت نشده یا عدم پرداخت مطالبات برای کالاها و خدماتی که بنگاه‌های کوچک و متوسط به خریداران ارائه می‌کنند می‌باشد.

• اعتبار زیر ساخت:

هدف از تاسیس صندوق ضمانت اعتبار زیرساختی کره، کمک به شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی برای به دست آوردن بودجه برای ساخت و ساز تاسیسات است. این خدمت نقش پررنگی در امنیت تامین مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی که فاقد وثیقه برای وام بوده اما رده‌بندی اعتباری قابل قبولی دارند ایفا می‌کند.

• مشاوره مدیریت:

این صندوق، خدمات مشاوره مدیریت به بنگاه های کوچک و متوسط را در راستای ارتقای رقابت‌پذیری و بهره‌وری آنها ارائه می‌کند. این خدمات شامل برنامه‌های آموزشی، مشاوره مدیریت و نشر است.

نظام رتبه‌بندی اعتباری شرکت‌ها، فرآیند سیستمی ارزیابی ریسک شکست شرکت‌ها به وسیله ارزیابی داده‌های مالی و غیرمالی است که ریسک انتظار نکول و رتبه‌بندی اعتباری شرکت‌ها را به صورت بازه AAA تا D ارائه می‌کند. این رتبه‌بندی همچنینتوسط بسیاری از نهادهای مالی و شرکت‌ها برای مدیریت اعتبار و اهداف بازاریابی مورد استفاده قرار گرفته است.

2-2 بانک صنعتی کره‌جنوبی

بانک صنعتی کره محدوده فعالیت‌های خود را در راستای ارائه طیفی وسیعی از خدمات مالی برای مشتریان گسترش داده است. این بانک جایگاه پیشرو خود در تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط رقابت‌پذیر را طی سالیان متمادی حفظ نموده است. از آنجا که این بانک یک بانک سیاستی می‌باشد، خدمات جدید متنوعی با هدف تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه نموده است.

3- سناریوهای پیشنهادی برای کشور

بانوجه به تجارب بررسی شده برای دو کشور ژاپن و کره، سه سناریو پیشنهاد می‌گردد:

ناشر: معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی