عقد جعاله در بانکداری اسلامی
جعاله
جعاله یکی از عقود بانکداری اسلامی می‌باشد که در این قرارداد متقاضی در مقابل انجام خدمت و عمل معینی از سوی بانک متعهد به پرداخت اجرت یا مبلغ معلوم به صورت اقساط خواهد شد. بانک‌ها طبق ضوابط شورای پول و اعتبار قادر به پیش‌دریافت و پیش‌پرداخت قسمتی از مبلغ خواهند بود. یکی از شروط این عقد، عاقل و بالغ بودن جاعل است درصورتی که برای عامل این شرط الزامی نیست. سه رکن این عقد به شرح ذیل می‌باشد:
جاعل: شخصی که درخواست انجام عمل را دارد.
عامل: شخصی که عمل درخواستی را انجام می‌دهد.
جعل یا جعیله: اجرتی که در این عقد ادا می‌شود.
بانک‌ها می‌تواند هر دو نقش جاعل و عامل را داشته باشند که معمولا بانک‌ها بیشتر در نقش عامل ظاهر می‌شوند و به خدماتی از جمله سرمایه‌گذاری مستقیم، گشایش اعتبارات اسنادی،تعمیر و احداث راه و سختمان، صدور ضمانت‌نامه‌ها و خرید و فروش سهام از طریق عقد جعاله می‌پردازند. بانک‌ها قادرند به منظور ارائه تسهیلات برای توسعه و گسترش امور خدماتی، بازرگانی و تولید از عقد جعاله استفاده کنند.
اقسام جعاله
چگونگی پذیرش و پیشنهاد قرارداد جعاله، سبب تقسیم آن به قسم می‌شود:
1-جعاله خاص: در این قرارداد جاعل عمل و خدمت درخواستی خود را برای یک نفر یا تعداد نفرات مشخصی مطرح می‌کند. که اگر شخص دیگری این عمل را انجام دهد جاعل هیچ اجرتی پرداخت نخواهد کرد. در نهایت دراین قرارداد، شخصی که این عمل را انجام می‌دهد حائز اهمیت است.
2-جعاله عام: در این قرارداد شخص خاصی در نظر گرفته نمی‌شود و فرقی ندارد این عمل را چه کسی انجام می‌دهد. هدف جاعل در این قرارداد، تنها رسیدن به مقصود خود است.
کاربرد عقد جعاله
تسهیلات جعاله در دو بخش ذیل قابل استفاده می‌باشد.
1- اجرای طرح‌های مختلف
2- جعاله ساختمانی:
الف) ساخت مسکن در املاکی که سابقه ثبتی ندارند.
ب) تعمیرات ساختمان
قوانین عقد جعاله
1- جعاله عقدی جایز است که تا زمانی که عمل یا خدمت به پایان نرسیده امکان فسخ آن توسط هریک از طرفین می‌باشد. اما اگر جاعل در حین انجام عمل یا خدمت توسط عامل تصمیم به فسخ قرارداد بگیرد باید بهای کاری که تا آن زمان انجام شده را بپردازد. در غیر این‌صورت عامل متحمل زیان می‌شود.
2- جعاله عقدی معوض است در واقع سفارش به انجام عملی است که عامل پس از تسلیم عمل یا خدمت به جاعل، مستحق دریافت بها یا کارمزد است.
3- قرارداد جعاله باید عقلانی و مشروع باشد در غیر این صورت باطل است.
4- در روشن و مشخص بودن عمل و اجرت هیچ اجباری نیست.
5- حدود مسئولیت‌ها و وظایف جاعل در قرارداد جعاله، باید مشخص باشد تا اختلاف نظری پیش نیاید.
شرایط لازم برای ارکان جعاله
1- شرایط جاعل: جاعل برای شروع قرارداد جعاله باید بالغ، عاقل، دارای اختیار و عدم محجوریت باشد. منظور از عدم محجوریت به معنای آن است که شخص بخاطر مفلس بودن از دریافت مال ممنوع نشود. جاعل می‌تواند لزوما مالک نباشد که در این شرایط بانک در طی قراردادی قسمتی از عملیات جعاله را از جاعل به خود واگذار کرده و سپس قراداد جعاله جدید را که اصطلاحآ جعاله ثانویه نام دارد منعقد می‌کند و بانک به عنوان جاعل شروع به فعالیت می‌کند.
2- شرایط عامل: باید عمل و خدمت تقاضا شده به خوبی انجام شود. امکان و توانایی عمل کار در دو بعد شرعی و عقلی قابل تصور است.
3- شرایط جعل(عوض): عوض جعاله در قرارداد که به صورت پول و یا اشیا است باید از لحاظ پیمانه یا مقدار یا شماره یا وزن مشخص باشد. درصورتی که عوض بخش معینی از عمل باشد ولی آن عمل مشخص و مشاهده شده نباشد با اینحال جایز و صحیح می‌باشد. عوض جعاله، از طریق نسیه یکباره، نسیه اقساطی و نقد قابل پرداخت است.
4- شرایط موضوع قرارداد(عمل): عمل درخواست شده نباید بیهوده، حرام و امور واجب بر جاعل باشد.
ضوابط عقد جعاله
1- داشتن اهلیت ، صلاحیت فنی ، حسن شهرت و پرداخت، سابقه کار و مراودات بانکی
2- در این قرارداد تعمیرات مسکن، متقاضی در سیستم بانکی باید فاقد بدهی بود و همچنین مجموع بدهی وی در این زمینه نباید از سقف‌های مقرر بیشتر باشد.
3- اولویت در برخورداری از تسهیلات جعاله با کسانی است که به مدت سه ماه حداقل10% این تسهیلات را سپرده گذاری نمایند.
4- حداکثر تسهیلات اعطایی برای تعمیرات و بازسازی مسکن معادل 80% کل هزینه است به طوریکه از چهارده میلیون ریال تجاوز نکند.
5- به صورت اقساط امکان بازپرداخت تسهیلات دریافتی می‌باشد.
6- در صورت تسویه و واریز بهای تمام شده قبل از سررسید، بانک مجاز به ارائه تخفیف سود متناسب با مدت زمان پرداخت زود به هنگام خواهند شد.
نمونه قرارداد جعاله
قرارداد جعاله براساس ماده‌های 569 و 570 و ماده 10 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تنظیم و منعقد می‌گردد. و کلیه مفادی که در این قرارداد ذکر می‌شود لازم‌الاجرا برای طرفین است.
الف. جاعل (ملتزم):
ب. عامل (طرف):
ماده ۲- مورد جعاله (موضوع قرارداد)
ارائه خدمات در خصوص انجام امور و پیگیری …
ماده ۳- حق الجعاله
ماده ۴-جاعل ضمن عقد خارج لازم حق فسخ این قرارداد را از خود سلب و ساقط نمودند.
ماده ۵-مدت قرارداد
مدت این قرارداد از تاریخ امضاء قرارداد جعاله به مدت … ماه کاری تعیین و توافق گردید است، که در صورت توافق طرفین تا یک ماه کاری قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۶- داوری
ماده۷-سایر موارد و توضیحات
این قرارداد در۷ ماده و ۳ نسخه متحدالمتن و با اعتبار یکسان تنظیم و در تاریخ …. توسط طرفین امضاء و مبادله گردید.
امضاء جاعل (ملتزم) – امضاء عامل (طرف)
معرفی انواع تسهیلات بانک ها در سیستم بانکی کشور، مرات مگ ارائه دهنده جدیدترین اطلاعیه ها و تحولات مربوط به قوانین اخذ تسهیلات بانکی