عقد اجاره به شرط تملیک در بانکداری اسلامی
اجاره به شرط تملیک
یکی دیگر از تسهیلات اعطایی در بانکداری اسلامی عقد اجاره به شرط تملیک است که در این قرارداد شرط می‌شود که در پایان مدت اجاره در صورتی که مستاجر (مشتری) تمامی ضوابط مندرج در قرارداد را رعایت کرده باشد، مالک عین مستاجره می‌گردد.
در بانکداری اسلامی، بانک‌ها بنا به تقاضای کتبی مشتری و تعهد او بر پایه انجام اجاره بشرط تملیک و استفاده خود، اموال منقول و غیرمنقول را خریداری کرده و سپس به صورت اجاره بشرط تملیک در تصرف متقاضی قرار می‌دهد. با استفاده از این روش، بانک‌هابا عنوان موجر به منظور گسترش و توسعه بخشهای اقتصادی از جمله صنعت و معدن، کشاورزی، مسکن، خدمات و بازرگانی اقدام به معامله در زمینه تسهیلات اجاره به شرط تملیک می‌نماید. لازم به ذکر است که کالاهایی با کمتر از 2 سال عمر مفید نمی‌توانند در موضوع این عقد در نظر گرفته شوند. مادامی که مستاجر از اجرای ضوابط قرارداد خودداری کند انتقال عین مستاجره ممنوع است.
انواع عقد اجاره به شرط تملیک
در عقد اجاره بشرط تملیک، شرطی که برای تملک موضوع اجاره به نفع مستاجر در پایان قرارداد است به اعتبار ماهیت و چگونگی شرط مندرج در قرارداد به دو دسته تقسیم می‌شود:
1- تملیک مندرج در عقد به صورت شرط فعل
در این شرط در صورتی که مستاجر تمامی شرایط قرارداد را رعایت کرده باشد موجر در پایان قرارداد عین مستاجره را به مستاجر انتقال می‌دهد. شرط انتقال به شکل انجام عمل انتقال برای موجر وجود داشته و باید در پایان قرارداد با رعایت ضوابط قرارداد بدان عمل کرد. زمانی که موجر اقدام به انتقال عین مستاجره کند مالکیت انتقال پیدا خواهد کرد و قبل از آن مستاجر مالکیتی ندارد.
2- تملیک مندرج در عقد به صورت شرط نتیجه
در این شرط در انتهای قرارداد پس از پرداخت اقساط و توجه به شرایط مندرج، عین مستاجره خود به خود به مالکیت مستاجر درآمده بدون آنکه دخالتی از سوی موجر و مستاجر صورت گیرد.
کاربردهای مهم عقد اجاره به شرط تملیک
عقود اجاره به شرط تملیک در بانکداری اسلامی می‌تواند استفاده‌های متعددی داشته باشد از جمله :
1- بانک‌ها می‌توانند اموال منقول و غیرمنقول مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی و خانوارها را مانند ویلا، ساختمان، باغ، وسیله نقلیه و زمین را به صورت نقد خریداری و با محاسبه سود بانکی درغالب عقد اجاره به شرط تملیک در اختیار آنان بگذارد.
2- بانک‌ها قادرند در جهت تامین سرمایه در گردش واحدهای اقتصادی، یکی از اموال آنان را به صورت نقد خریداری و پس از آن در غالب عقد اجاره به شرط تملیک در اختیار بنگاه یا واحد اقتصادی بگذارد.
نکات عقد اجاره به شرط تملیک
1- در قرارداد اجاره به شرط تملیک، بانک با نام موجر و متقاضی تسهیلات با نام مستاجر معرفی می‌شوند.
2- در این قرارداد بانک مال یا اموالی را به مستاجر ارائه می‌دهد که اجباری در اجاره کل اموال توسط بانک به مستاجر نیست بلکه می‌تواند قسمتی از آن را اجاره دهد.
3- مدت زمان اجاره برحسب عمر مفید اموال تعیین می‌شود به این معنا که مدت زمان اجاره نباید از عمر عین مستاجره بیشتر باشد.
4- درمفاد قرارداد اجاره بشرط تملیک، بهای کل اجاره، میزان و تعداد اقساط باید قید شود و با توجه به اینکه عین مستاجره تا پایان قرارداد در مالکیت بانک است مواردی از جمله عدم واگذاری به غیر، حفظ و نگهداری و کاربرد صحیح مورد اجاره، پرداخت هزینه‌های تعمیرات و … در قرارداد باید تعیین شود.
5- در مبلغ کل مال الاجاره باید بهای تمام شده و سود بانک در نظر گرفته شود.
6- در عقد اجاره به شرط تملیک متقاضی بعداز درخواست کالا یا اموال مورد نیاز خود، به بانک تعهد می‌دهد که به محض تامین کالا توسط بانک، اقدام به انعقاد قرارداد کند و پس از آن عین مستجاره در تصرف مستاجره در آمده و در صورتی که تمامی ضوابط مندرج در قرارداد را رعایت کند در پایان قرارداد مالک موضوع اجاره می‌شود.
7- نرخ سود در این عقد همان نرخ سود عقود مبادله‌ای است که هرساله توسط بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ می‌شود.
ضوابط عقد اجاره به شرط تملیک
1- داشتن اهلیت ، صلاحیت فنی ، حسن شهرت و پرداخت، سابقه کار و مراودات بانکی.
2- تسهیلات اجاره بشرط تملیک به طور معمول بلند مدت و مدت قرارداد آن با توجه به عمر مفید اموال تعیین می‌شود.
3- حداقل 20% مبلغ قرارداد تحت عنوان پیش پرداخت از مشتری اخذ می‌گردد.
4- در صورت تسویه و واریز بهای تمام شده قبل از سررسید، بانک مجاز به ارائه تخفیف سود متناسب با مدت زمان پرداخت زود به هنگام خواهند شد.
5- این عقد در بخشهای اقتصادی ساختمان و مسکن، صنعت و معدن، کشاورزی وخدمات کاربرد دارد.
6- موضوع اجاره هر ساله بایستی به هزینه مشتری و به نفع بانک بیمه گردد.
7- وصول مال الاجاره به صورت اقساط است.
8- مستاجر حقی در واگذاری موضوع اجاره به هر نحو (رسمی و غیر رسمی) به غیر را ندارد.
9- پرداخت هرگونه هزینه از جمله مالیات و عوارض متعلقه، تعمیر و نگهداری و سایر هزینه‌ها در طول مدت قرارداد بر عهده مستاجر می‌باشد.
معرفی انواع تسهیلات بانک ها در سیستم بانکی کشور، مرات مگ ارائه دهنده جدیدترین اطلاعیه ها و تحولات مربوط به قوانین اخذ تسهیلات بانکی