عقد سلف در بانکداری اسلامی

سلف

سلف در بانکداری اسلامی قرارداد یا معامله‌ای است که در آن عرضه کننده بخشی از محصولات خود را در ازای بهای معینی به فروش می‌رساند. در این قرارداد عرضه‌کننده بهای کالای خود را نقداً دریافت کرده و کالا را در آینده تحویل می‌دهد. پیش فروش محصولات تولیدی خریداری شده قبل از تحویل مجاز نیست اما در صورتی که محصولات قبل از سررسید تحویل داده شود و یا عدم دریافت کالا پس از انقضا تاریخ تحویل، امکان پیش فروش را فراهم می‌کند. پیش خرید محصولات واحدهای تولیدی توسط بانک درصورتی مجاز است که کالای تولیدی سهل البیع بوده و سریع‌الفساد نباشند. سهل‌البیع بودن به این معناست که در زمان تحویل کالا به آسانی به فروش برسد.

اوراق سَلَف یا صکوک اولین بار در سال 2001 میلادی توسط بحرین منتشر شد. کشور بحرین در حوزه کشورهای خلیج فارس برای اولین‌بار اقدام به انتشار اسناد دولتی با عنوان «صکوک سلم» کرد. صکوک نسبت به اوراق مشارکت از امنیت بالاتری برخوردار است اما این عقد برای کالاهایی مانند سکه و طلا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

طبق قانون بانکداری اسلامی، بانک‌ها می‌توانند بنا به تقاضای واحدهای تولیدی ( بخش‌های صنعتی، معدنی و کشاورزی) به جهت ایجاد تسهیلات لازم به منظور تامین بخشی از سرمایه در گردش، محصولات واحدهای تولیدی ( اعم از اينكه مالكيت آنها متعلق به شخص حقيقي يا حقوقي باشد) را پیش خرید کنند.

مدت تسهیلات سَلَف

قابل توجه است که حداکثر زمانی که قرارداد سَلَف اعتبار دارد یک دوره تولید بوده و نباید از یک سال تجاوز کند. یک دوره تولید از تاریخ انجام معامله تا تاریخی که کالا تحویل داده می‌شود به طول می‌انجامد.

کاربردهای مهم تسهیلات سَلَف

1- تسهیلات مالی بنگاه‌های اقتصادی:

زمانی که بنگاه‌های خصوصی و دولتی با کسری منابع مالی مواجه می‌شوند می‌توانند از طریق انتشار و پیش‌فروش اوراق صکوک تاحدی این کسری را تامین کنند. تفاوتی که این اوراق با اوراق مشارکت و اوراق سهام دارد اولاً به دلیل تعیین دامنه سود، افراد ریسک‌گریز راحت‌تر جذب آن می‌شوند و ثانیاً خریدار کالا در مدیریت و مالکیت شریک بنگاه اقتصادی نمی‌شود.

2- جبران کسری بودجه:

یکی از کاربردهای مهم اوراق صکوک در جبران کسری بودجه دولت است که زمانی که پیش فروش مواد اولیه به خارج از کشور به صرفه نیست دولت به واسطه عقد سَلَف مواد اولیه را به مردم پیش‌فروش کرده تا در دوره تحویل، مواد خام را به کشورهای خارجی فروخته و با صاحبان اوراق به میزان تفاوت قیمت نقد و سلف در غالب سود تسویه ‌می‌کند.

مشخصات کالا در معامله سَلَف

1- سهل‌البیع باشد یعنی در زمان تحویل به سهولت قابل فروش باشد.

2- از لحاظ کیفیت و جنس مرغوب باشد و دارای سوء شهرت نباشد.

3- سریع‌الفساد نباشد یعنی تا زمان تحویل کالا کیفیت آن قابل تغییر نباشد.

4- دارای بازار فروش در زمان تحویل باشد.

5- توسط همان واحد تولیدی که درخواست تسهیلات داشته تولید شده باشد.

ضوابط تسهیلات سَلَف

1- داشتن اهلیت، صلاحیت فنی، سابقه کار و مراودات بانکی، حسن شهرت و پرداخت

2- سلف در بخش‌های تولیدی (صنعت، معدن و کشاورزی) کاربرد داشته و حداکثر یکسال باید باشد.

3- کالای مورد معامله نباید سریع الفساد و انحصاری باشد و باید سهل‌البیع باشد.

4- بهای کالای معامله شده همزمان توسط بانک به مشتری باید نقداً و یکجا پرداخت گردد.

5- فروشنده باید تمامی تسهیلاتی که به واسطه عقد سلف ارائه شده برای تهیه کالای مورد معامله استفاده کند.

6- روز تحویل کالا یا سررسید در قرارداد باید قید شود.

7- قیمت پیش خرید کالا نباید از قیمت عمده فروشی کالا بیشتر باشد.

8- فروش محصولات خریداری شده قبل از دوره تحویل کالا توسط بانک ممنوع می‌باشد. درحالی که بعد از سررسید تحویل حتی قبل از تولید فروش محصولات بلامانع می‌باشد.

9- در این قرارداد مقدار، نوع، قیمت، و سایر مشخصات کالا باید معلوم و معین باشد.

معرفی انواع تسهیلات بانک ها در سیستم بانکی کشور، مرات مگ ارائه دهنده جدیدترین اطلاعیه ها و تحولات مربوط به قوانین اخذ تسهیلات بانکی